Ta'lim innovatsiyasi va integratsiyasi

QO’QON XONLIGINING SHARQIY TURKISTON BILAN SIYOSIY- IQTISODIY ALOQALARI TARIXI

Hazratqulov Oybek Salimovich

Keywords: Kalit so’zlar: Qo’qon xonligi, Sharqiy Turkiston, siyosiy-iqtisodiy aloqalar, tarixiy, geografik va etnografik manbalar, tarixshunoslik.

---

Abstract

Annotatsiya: Qo’qon xonligining Sharqiy Turkiston bilan siyosiy-iqtisodiy
aloqalari tarixi yetarli darajada oʻrganilmagan boʻlib, zero bu davrga oid keng
manbalar va oʻzaro muntazam aloqalar boʻlishiga qaramasdan, oʻrganilmaganligi
sababi sifatida ikki sotsialistik davlatlar, ya'ni SSSR va Xitoy davlatlarining
maqsadlaridan kelib chiqqanligi aniq namoyon boʻladi. Sababi, bu ikki hudud azaldan
bir-biri bilan boʻgʻliq tarixga ega boʻlib, bu ularning hududiy qoʻshnichilik
rishtalaridan tashqari bu hududlarda asrlar osha oʻzaro qardosh va dindosh xalqlarining
yashashi, ularni bir-birlari bilan yaxshi qoʻshnichilik munosabatlarini oʻrnatishga
sabab boʻlgan edi va bu rishtalarni uzish uchun ikki sotsialistik davlatlar jiddiy
kirishgan va ularni ayirib, oʻzlarining totalitar rejimida saqlab turishga muyassar
boʻlgan edi. Shu sababli bu ikki hududning tarixiy aloqalarini toʻlaligicha yoritish
bugungi tarix fanining zaruratidir.

---

References

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROʻYXATI

Buxoroga qoʻllanma / Fors tilidan Ismoil Bekjon tarjimasi. - Toshkent. Ma'naviyat.

yil

Sin Gaozin kuni. Chuxuandi Shilu. Tokio. Bilim. 1988 yil

Badaxshon tarixi. Qo'lda yozilgan matnni suratga olish, kirish, indeks. Nashrga

tayyorlagan A.N. Boldirev. Leningrad: Leningrad davlat universiteti nashriyoti,

yil.

Ibrohim Murtanziy. Shinjonning qisqacha tarixi. Urumchi. Shinjon-Uyg‘ur Fanlar

Akademiyasi. 1989 yil

Kuznetsov V.S. O'rta Osiyo chegaralarida Qing imperiyasi. Fan. Moskva. 1983 yil.

Kuznetsov V.S. 19-asrning 1-yarmida Sinszyandagi Qing hukumatining iqtisodiy

siyosati. Moskva. Fan. 1973 yil

Qutlukov M. Qing Xitoy va Qo‘qon xonligi o‘rtasidagi munosabatlar. Moskva. Fan.

yil

Kuropatkin A.N. Qashg‘ariston. Sankt-Peterburg'. Bosmaxona B.S. Balasheva.

Lan Gan. Vof Zihu. Uyg'urlarning qadimiy tarixi. Urumchi. Shinjon xalq nashriyoti.

yil

Liu Chjixiao. Uyg'ur tarixi. Pekin. Milliy nashr. 1987 yil

Mulla Muhammad Ibrohim Fanahiy. Sharqiy Turkiston tarixi. Toshkent. UzR FA

SHI. Ablat Xo‘jaev tarjimasi. 2009 yil

Muso Sayrami. Tarixiy Hamidiy. Anvar Boyto‘ra tayyorladi. Urumchi. Millatlar

nashriyoti. 1986 yil

Muhammad Latif. Qashqar tarixi. Istanbul; Mechnon, 1886 yil.

Muhammad Hakimxon. Muttahab ut-tavoriv. Sh. Vohidov tarjimasi. Yangi asr

avlodi. Toshkent. 2010 yil.

Muhammad Yahyoxon Xo‘qandiy. Xoxandi Latif manotsibi. Tazkira. Fan.

Toshkent 2018.

Myasnikov V.S., Shepeleva N.V. Qin imperiyasi va Rossiya XVII-XVIII - XX asr

oxiri. // Xitoy qo'shni. Moskva: Nauka, 1982 yil.

Nalivkin V. Qo‘qon xonligining qisqacha tarixi. Qozon. Imperator universitetining

bosmaxonasi. 1889 yil

Niyoz Karimi. Shinjonning qadimgi karvon yo'llari. Urumchi. Milliy nashriyoti.

yil

Nazarov F. Markaziy Osiyoning ayrim xalqlari va yerlari haqida eslatmalar. Sankt-

Peterburg. Imperator Fanlar akademiyasi 1821 yil

Potanin G.M. 18-asrda Jungriya Buxoriyasi bilan karvon savdosi haqida. Univ. turi

(Katkov). Moskva 1868 yil

Pan Jiping. 1759-1820 nian Qing yu Haohan di guanxi // Shinjon sheksoi kexuei.

Urumchi. Bu Ian. 1985 yil

Petrovskiy N.F. Sharqiy Turkiston haqida qisqacha ma’lumot. Olma-Ota. Fan. 1887

yil

To‘xtiyev I. Tangalar tilga kirganda. - Toshkent, Fan. 1989 yil

Timchenko S.V. Xalqlarning Qingga qarshi kurashi. 20-asrning birinchi uchdan

birida Sharqiy Turkiston. va Qoʻqon xonligi. Olma-Ota. Gulum. 1990 yil

Vohidov Sh. XIX-XX asr boshlarida Qo‘qon xonligida tarixshunoslikning

rivojlanishi. Tarix fanlari doktori dissertatsiyasi. Toshkent. 1998 yil

Valixonov Ch.Ch. Besh jildlik asarlar to'plami. Hajmi. 1. - Olma-Ota: Gym, 1984

yil.

Valixonov Ch.Ch. Besh jildlik asarlar to'plami. T.2. Olma-Ota. Qozoq Sovet

Ensiklopediyasining asosiy nashri. 1984 yil

Valixonov Ch.Ch. Bu Xitoyning Nan Lu (Kichik Buxoriy) provinsiyasidagi

Oltishara viloyatining oltinchi poytaxti. Olmaota. To'lagay. 1904 yil

Velyaminov-Zernov V.V. Qo‘qon xonligining ruslar uchun savdo ahamiyati.

Moskva. Imperator universitetining bosmaxonasi. 1854 yil

Xudoyorxonzoda. Anjum at-Tavorix. Sh. Vohidov tarjimasi. Fan va texnologiya.

Toshkent. 2014 yil

Xo‘jaev A. 1864-1878 yillar Xitoy Xalq Respublikasining Jungriya va Sharqiy

Turkiston bilan aloqalari. Toshkent. Fan. 1987 yil

Xo‘jaev A. Buyuk ipak yo‘lining munosabatlari va taqdiri. Navro'z. Toshkent.

Xodjaev A. Markaziy Osiyoda Xitoy omili. - Toshkent: Fan, 2007.

Yayoi Kavahara. Muhammad Hakimxontaraning “Muttahab ut-tavarix” asari

tarixiy manba sifatida // Tarixiy manbashunoslikning dolzarb muammolari.

Respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari. Toshkent, 2001 yil, 25 aprel –

Toshkent, 2001 yil

Yu.V. Timkovskiy. Bogdan Aslanovning missiyasi vs. Afg'oniston 1764 yil. -

"Sovet Sharqshunosligi". Leningrad. 1958 yil

Zayniddin Muhammad Imin Sadr Koshg‘ariy. Ish ul-futuh. Omonbek Jalilov

tarjimasi. Qo'qon. Fan. 2017 yil.

Mirzi Shams Buxoriy qaydlari. Buxoro, Xoʻqon va Qashgʻardagi baʼzi voqealar

haqida / Matndagi nashr, tarjima va ilovalar bilan V.V. Grigoryeva. - Qozon:

Universitet bosmaxonasi, 1861 yil

Sherali Qo‘ldoshev. Qoʻqon xonligi va Xitoy (Sin imperiyasi) oʻrtasida diplomatik

munosabatlar. ToshDSHI. Toshkent-2019.

Sherali Qo‘ldoshev. Qo‘qon xonligi va Sharqiy Turkiston o‘rtasidagi siyosiy,

iqtisodiy va madaniy aloqalar. Toshkent. Akademik nashr. 2021 yil.