Ta'lim innovatsiyasi va integratsiyasi

REKLAMALARDA VERBAL VA NOVERBAL VOSITALARNING AHAMIYATI

S.М. Axmadaliyeva

---

Abstract

Reklamalarning verbal xususiyatlari lisoniy vositalar yordamida ro‘yobga
chiqsa, noverbal vositalar sifatida reklama matnlarining shakli, vizual ko‘rinishi, rangi,
reklamadagi harakatlar ko‘rsatiladi. Reklama matnlarida verbal vositalarning ham,
noverbal vositalarning ham o‘z o‘rni bor.
Reklama matnida nafaqat lingvistik vositalar (so‘z va so‘z birikmalari, jumlalar,
gaplar), balki nolingvistik vositalar (video tasvirlar, suratlar, yorqin ranglar va
boshqalar) ham bir-birini to‘ldiradi. Shuning uchun biz reklama matnini ijodiy matn
deb belgilaymiz, ya’ni lingvistik va lingvistik bo‘lmagan tarkibiy qismlar semantik va
funksional jihatdan birlashib, adresatga murakkab ta’sir ko‘rsatadigan matnni yuzaga
keltirishda yordam beradi 1 . Darhaqiqat, reklama matnlarida lingvistik (verbal) va
nolingvistik (noverbal) vositalar o‘zaro birlashib, bir butun holda ta’sir ko‘rsatadi,
bunday matn turini yaratish esa ijodkordan nafaqat lisoniy bilim, balki ekstralingvistik
va psixologik omillar bo‘yicha ham ma’lumotga ega bo‘lishni talab etadi.
Reklamalarda ularning maqsadiga, ko‘zda tutilgan auditoriyaga mos ravishda
turli lingvistik va nolingvistik vositalardan foydalanish mumkin. Masalan, reklama
yoshlar ommasini ko‘zda tutgan bo‘lsa, unda “quvonch”, “kuch”, “energiya”,
“jo‘shqinlik” kabi so‘zlardan, yoshi kattalar uchun mo‘ljallangan reklama matnlarida
esa “salomatlik”, “tinchlik”, “xotirjamlik” kabi konsepsiyalardan foydalanish
ommalashgan. Bunda, ta’kidlanganidek, psixolingvistik va sotsiolingvistik omillarga
ahamiyat beriladi. Reklama matnlarida so‘zlar yordamida ta’sir etish eng asosiy
o‘rinda turadi. Lekin bu nolisoniy vositalarning ahamiyatini aslo pasaytirmaydi. Ayrim
hollarda biror belgi yoki shakl ham reklamaning muvaffaqiyatli chiqishida ahamiyatli
bo‘lishi mumkin.

---

References

Foydalanilgan adabiyotlar :

Абдуллаев Б. Х. Ўзбек реклама лингвистикаси: назария ва амалиёт:

Филол.фан. бўйича фалсафа доктори дисс. – Андижoн, 2020, –142 б.

Ахтямов А. Реклама матнларининг ўзбек, рус ва немис тиллари мисолидаги

прагмалингвистик таҳлили. Филол. фан. бўйича фалсафа доктори (PhD)

дисс. автореф. –Фарғона, 2022.

Бурханова М. Креолизатив матнларнинг паралингвопоэтик тадқиқи.

Филол.фан. бўйича фалсафа доктори дисс. –Фарғона, 2022. –150 б.